Tsayt khint uf, soo lang wii ich mich erinere khan, hot mayn mama xon ti natuer uf kepast: soo, erkhëne ich hayt tas sii xon en ekolojist waar.
Sii is inte kholonii kroos kewakst un pis am ën fon sayn leewe in te plantaaj kexaft, un hot tas soo kërn kemach un mit soo en kroose liipe, tas mer es siin khont.
Hot tas wilte fii ales kekhënt. Tee liiwe tsu te natuer hot se fer sayn khiner wayter keliwert, wii se uns kelërnt hot te feechel sayne kesang ore te tiire sayne rauxe erkhëne, ore torich tëne sayne keruch, un aach wii etwas ferfrës waar in te plataaj ore im kaate. Wën se milye keplanst hot ticht am walt, hot se tswaay raye mee keplanst, fer ti waser hinkle.
Hot khee soomche ferloer. Wën se en frucht kes hot, hot se xon te soome uner kexërt fer, xpeeter hiin, tas noye plënsye uf es richtiche plats planse.
Tas selwiche hot se kemach mit te pluume: hot ti trokne pluume ore soome keërnt un hot se xon klaych keplanst ore, tan, wëch ketuun in papier phekcher un uf en prateleere woo se im rumpel tsimer hat, ekstra fer ti soome ore khëner.
Ëne fon sayne liipste tsayt fertrayp waar te soome ore plënsyer um troke mit te nachparxs fraae ore froynte, am saan: Oh!, tii sort pluum ore oopst hon ich noch net! Un klaych hon se aan kefang se hantle. Wën ti froynte ore ferwante maaye khom sin, hon se aach en sak fol mit kehool.
Pis hayt siit mer tii kewoonheet in te taytxe kholonie un pis hayt hon ich un mayn kexwister, anere ferwante ore nachparxlayt noch oopst peem un pluume xtek woo sii ti plans ore te soome kemach hot.
Yeete pauer woo in te kholonii kroos kewakst is, wees tas mer mus en xtriife walt neewich te pache lose un tas er net sayn kans lant oone walt khan lose, wayl er mus toch hols hon un mus ti natuer erhale.
Ich erinere mich noch tas mayne payo en anxik walt keplanst hot fer kuut hols se hon, en walt fon yapaanixe trauwe, woo ti Emater in tëne tsayte kesaat hat weyer kuut fer ti khii, tas ti milich siiser keept, un aach akaatsias walt fer hols un loo se ferkhaafe.
Tas sin 50 yoer ore mee tsurik heyer.
Un hayt tënkt yemant teere fiiles noyes yets uns lërne.
Ich wees tas ti welt es neetich hot tas ti layt ales peser uf pase tuun, awer mise mache tas es iweral ikaal pehantelt kept, net wii es paseyert, tas es hier im siit woo mer net mool kinste heke(vassourão) um haue khan un im nort tuun se fiile khilomeeter uer walt um haue un paseyert kaar niks.
Ti telikte keeche ti tiire tërfe khee kautsioon kriin.
In te selwich tsayt sin tausente un tausente telikte keeche es menxe leewe woo kaar net noo kekukt kewe: layt woo umkeprung kewe, anere woo niks se ese hon, un soo wayter.
Mayn mama hot imer kesaat: Hërtsye, tas mënxe leewe is mee weyert.
Wayl sii selepst fon en aarem familye waar, hot sii xon tsayt frier kesiin tas ti neetichkheete fon te kholoniste un fon te layt woo fom walt un fon was ti natuer uns aan piit, te hunger xlaan muste.
Ich klaawe unser “Teputaate” mit sayne kesetse un te IBAMA here tas ferkes. Meyer al mise uns pisye peser iwerleye eep mer ti kesetse aproweere woo soo fiil te mënxe sayn leewe aan keen.
Wën ti layt al mool peser wise was richtich is fer ti natuer un ti welt, un wën ti rechiirer wise was neetich is fer ti layt sich erneere, wole mer en peser natuer hon, natuer woo tas plats is woo te mënx leewe tuut in harmonii mit sayn Umwelt.
Xeene kruus aus Thee Walt.
*Solange Hamester Johann ist die Leiterin vom Proyëkt Hunsrik in Thee Walt, Santa Maria do Herval, RS, Kommentatorin der Radiosendung AHAI – Die Deutsche Stunde der Gemeinden – Block 04 und Kolumnistin bei www.brasilalemanha.com.br. E-Mail: equipehunsrik@gmail.com
Audio dieses Kommentars –AHAI bl 04