Un, wën mer iwer ti aychentum fon te Xprooch xprëche, tënke mer an mënxe woo tas fiile khëne un penutse khëne als ëtwas woo tëne kehëyert, un tee ketanke këpt erlaupnis fer sich fray un oone pang ausxprëche,
Es is unklauplich tas imer noch hayt tsuu taach pasëyert, tas yëmant sayn moter xprooch nët xprëche tëref, in en tsayt fon soo fiile kulturaale un teknoloojike ferënerunge, un xtëlt in xëk unser sicherheete.
In tëne noye tsayte, erleepe mëyer te ën fon te krënse un xpalunge tswixe ti klasix un ti populaar kultur; ofisiaal un marjinaal kultur; was kanoonix un was mase kultur is. Imer mee siit mer hypritismus, ti rase mixung un noch anere mixunge, soo wii in te xprooche. Un noch mee: “Ti kulturaale ërepxafte sich aan aychne macht orikinaale meechlikheete uf fer ëkspërimente un fer komunikatsioon, mit tëmokratixe aanwënunge.”
Mëyer hon iwëraal mënxe ketrof, fon aler ëlters krupe un piltungs niiwel: in xuule, in te khëriche fon ferxiitne konfitsioone, uf puch mëse, kemaynte saale, in te internët, in froynte krupe.
Iwer ti informatsioone samelung fon te penutsung fon unser xprooch, hon mer kesiin was tas petayt tas tii krënse nët ëksisteere im taachliche leewe fon unser folek woo unser Hunsrik xprooch xprëcht.
Mënxe woo too truf pexteen un fortere ti rëcht fer se xprëche, was noyes tsiye un sich austruke, klang un petaytung fon te wërter fermixe, torich ti fëramënte woo ti aychne ëksistëns pringt.
Wii wën yunge, alte, aarwater, leerer un xiiler saan teere: “Tii Xprooch kehëyert aach tsuu uns !!!”. Es is te peways in te praksis, tas nimant an soo en xikantix kultural ërepxaft xikt, wii im fal fon te Hunsrik xprooch.
In te mite fon tëm ales sin mëyer, ti leerer, am suuche noo antworte un aktsioon mëthote. Es sin mëyer woo fer ti wëlt fon hayt tsuu taach ti
yuugent prepareere. Warxaynlich nii, in unsere lëtste kexichte tsayte, waar soo important se wise wii mer mit te xprooche um keen sol un mus,
mit noye xproochwayse forme un sayn noye suport forme. Awer, mëyer wole khee formle un antworte fer ales këwe.
Was mëyer foer xlaan is en rëflëksioon, trayp xtof fer pëtakooke sayn praktike un konsëpte imer witer noo kuke. In en wëlt fon fiile tëknike, fiile sënsasioone, un fiile faynkefiils, mise mëyer mit meere literaciie un ufne khop unterichte un leewe.
Xeene kruus aus Thee Walt – Santa Maria do Herval, RS
*Solange Hamester Johann ist die Leiterin vom Proyëkt Hunsrik in Thee Walt, Santa Maria do Herval, RS, Kommentatorin der Radiosendung AHAI und Kolumnistin bei www.brasilalemanha.com.br. E-Mail: equipehunsrik@gmail.com