In 1750 is te Tratado de Madri unertsaychent kep. Tefoer hon meyer, fon te Siit xtaate tsuu Spaanye keheyert, un eyerxt fon too aan foran sin mier tsum Brasil se keheere khom, awer noch net te RS kans. Tesweche sin in tëne yoore ti açorianos heyer keruuf kep un hon ti portukeeser xtet kekrint un tas lant pesetst. In 1777 is te Tratado S.Ildefonso unertsaychent kep, woo ti krënse noch mool ferënert hot .
Seks yoer tëm noo, im yoer 1783 hot te 1ªMinister fon Portugal, Marquês de Pombal, kexikt ti “Real Feitoria Linho Cânhamo” in Canguçu instaleere als “portukeeser xtaats orkanisatsioon”, fer hanf flaks ore linho cânhamo protutseere, rooe material fer seekle(velas) un xtrike fer xife, un soo aach tas lant mee pewoone.
Te layn waar fer tas xif faart was hayt te petroleum is. Un Portugal waar am fersuuche sich ap hënge fon England, fon woo tee protukt importiert kep waar, un too heyer ti hooch petaytung fom Rincão de Canguçu fon 1783 pis 1788, riisich kroos xtik lant woo hayt tsuu te munisipe Canguçu, Pelotas un Turuçu keheyert, langst te xtroos fon Rio Pardo noo Rio Grande, was hayt ti BR116 is.
Tas sin noore 50 yoer tefoer te taytx inwanerung. Uruguai is eyerxt in 1821 fer Brasil tepay pextimt kep un, in 1828 hon mer tas xtik lant xon noch mool ferloer, un in tee selwich tsayt hot Brasil sich ap ketrënt fon Portugal. Ti taytxlëner sin heyer keruuf kep als “kholoniste”, awer solte aach als soltaate tiine un solte es mitel planse fer te prasiliaanixe militeyer, woo te kans tsayt in kriich waar mit Spaanye, torich Arjentiinye un Uruguai. Too is te Farrape Kriich aus keproch (1835-1845). Xpeeter hiin, aach noch keeche Paraguai, unsere soltaate imer tepay.
Im oktober 1788 is ti wanerung fon te Feitoria paseyert pis an ti rechioon kenënt Faxinal do Courita, im Vale do Rio dos Sinos, woo tayle fon te munisipe São Leopoldo, Estância Velha un Portão umfast, un te motiif woo aan kep is, waar ti “weenich fruchtpaarkheet fom lant in Canguçu”.
Ti struktur fon te Feitoria hot pextan mit tëm “kroos haus”, woo te sentrum fon te aktiwiteete waar, ti senzalas, woo ti sklaawe keleept hon un aach ti xep (galpões) fer es fii un ferxiitne ërnt protukte uf heepe. Ti protuktsioon waar transportiert kep noo Porto Alegre iwer te Rio dos Sinos, ti eyerxt ekonoomix route fon te rechioon.
In S. Leopoldo hot te portukeeser kroon sayn aanxtelung fiil mee unerxtitsung kriit, foer alem fon mënxe, wayl in Canguçu hon ploos 44 sklaawe kexaft un am xliise fon sayn aktiwiteete hon se mit 321 sklaawe kexaft. Ti Feitoria hot kexaft pis noo te intepentëns fom Brasil un ti total eksistëns tsayt 1783 pis 31 mërts 1824 hot im kansem 41yoer kehal.
Tii Fazenda waar rechiirungs lant, yets fray, un is penutst kep fer ti taytxe inwanerer uf nëme, woo kraat im Rio Grande do Sul am aan khome waare, imer noch in en plaan fer ti xitsung fon te siit kriich krënse.
Tas haus woo te haupt sits fon te Real Feitoria do Linho Cânhamo in São Leopoldo funsioneyert hot, waar in en museum transformeyert kep, un xteet imer noch uf em selwiche plats, im Bairro woo te naame Feitoria traat, pekhant als “Casa da Feitoria” ore “Casa do Imigrante”. Is yets in en kanse xlechte tsuuxtant un in kefaar tas te tach runer preche tuut, wayl ti munisipal un federal rechiirunge khee unerxtitsung kewe fer kultur.
Xeene kruus aus Thee Walt.
*Solange Hamester Johann ist die Leiterin vom Proyëkt Hunsrik in Thee Walt, Santa Maria do Herval, RS, Kommentatorin der Radiosendung AHAI – Die Deutsche Stunde der Gemeinden – Block 04 und Kolumnistin bei www.brasilalemanha.com.br. E-Mail: equipehunsrik@gmail.com
Audio dieses Kommentars –AHAI bl 04