halt tiiItentiteet kewoonheete fext, tratitsioone, Musik, kesang, Tanz, un schliislich, en ray fon elemënte, woo en folek markeere.
Un ti taytxe inwanerer, woo fon 1824 aan wayter uf unser lant aan khom sin, hon aach kesange mit keprung, wii tas, aarich xeen un liip, woo imer noch in te rechioon kesung këpt: “Khomt en foochel kefloo, sets sich niiter uf mayn fuus, hat en priiflayn im xnawel, fon te Muter ayn kruus”.
Was fer xprooch teere tii layt mit pringe, wën net tii woo se kexproch hon? Es waare eenfache mënxe, woo hier kraat kenau xprëche teere ti xprooch woo se tehëm imer penuts hon, te tialekt fon iire rechioon, fon iire nachpaarxaft. Iwer en lang tsayt, war es oft en xprooch oone akateemik erlaupnis, awer hayt is es als autentixe austruck fon te Kultur erkhënt, kexatst, unersuucht un tokumenteyert.
Tee naye aue plik hot ti xprooch fon te imikrante in en unferkënglich ërepxaft fer unser layt transformeyert, echt relikie, woo sokaar mit eere un rexpekt im akateemischen kontekst akseptiert kept. Hayt tuut ti Hunsrik Xprooch xtuutium un puplikatsioone fertiine, un noch fiile tiskusioone in te Internet, sokaar mit te unerstitsung fon taytxe Ekspërte in linkwistik un xprooche.
Ales was te ërepxaft fon te imikrante un pioneere pexayt saat, mus fon te yingere xeneratsioon tokumenteyert un unersuucht kewe, um ti presioos ërepxaft net ferloer keen lose.
Was heecher is wii tas ales, is te importante fakt tas khiner in te xuule ti selwich xprooch, woo se tehëm xpreche penutse khëne, mit en hooche weyert fer ti konsoliteerung fon sayn selepstweyert, sich netxeeme fon iire foerkhomer fon woo se apxtame.
Es hot en hooche weyert tii erepxaft ufheepe fersuuche un ti Kultur fon unser folek fereewiche. (Osvino Toilier).
Xeene kruus aus Thee Walt.
*Solange Hamester Johann ist die Leiterin vom Proyëkt Hunsrik in Thee Walt, Santa Maria do Herval, RS, Kommentatorin der Radiosendung AHAI und Kolumnistin bei www.brasilalemanha.com.br. E-Mail: equipehunsrik@gmail.com