Ti Frayheet fom Tënke is ti karantii tas yeete persoon sayn aychne itee ore positsioon iwer en sach ore en punkt hale khan.
Tëm noo te Artikel 18 fon te Uniwersaal Teklaratsioon fon te Mënxe Rechte , fon te ONU aan kep in 1948:
“Yeete persoon hat recht uf ti Frayheet fom Tënke, Gewise un Relichioons Frayheet; tii recht umfast ti frayheyt fer sayn relichioon ore welt anxaung un frayheet fer tas ferënere torich em lërne, aus iipung, Kotes tiinst un peopachtung se manifesteere, aleen ore kemeensam, in puplikum ore in priwaat.”
Im Artikel 19 heest es: “Yeete mënx hat recht uf fray meenunge un ekspresioon; tii recht halt tepay ti frayheet fer itee un informatsioone pehale un ferprayte torich miitias fon aler aarte un oone interferëns uf krënse ore meenunge.”
Ti Mënxe Rechte, woo ti Frayheet fom Tënke fersichere, sin am eyerxte mool mit te Teklaratsioon fon te Mënxe un Xtaats Rechte im yoerkang 1789 tefiniert kep in Frankraych.
Tesweche, is te 14 yuuli als Welts Taach fon te Ketanke Frayheet keweelt kep, wayl too ti Franseesix Revolutsioon aan kefang hot, mit te Fal fon te Bastille. Fon too aan foran is ti itee fon Frayheet, Ikaaliteet un Priterlichkheet iwer ti kans welt ferprayt kep, was fer ti xtat Paris te thitel “Xtat fom Licht” kep hot.
Im Brasil is ti Ketanke Frayheet fersichert torich ti Konstituitsioon fon 1988 fer ti kanse prasiliaaner.
Soo wii yeete persoon ti recht hot fer sayn itee un meenunge aus xprëche, mus yeete aach prepareyert sin fer antworte iwer ti konsekwënse woo tas pringe khan.
Xeene kruus aus Thee Walt.
*Solange Hamester Johann ist die Leiterin vom Proyëkt Hunsrik in Thee Walt, Santa Maria do Herval, RS, Kommentatorin der Radiosendung AHAI – Die Deutsche Stunde der Gemeinden – Block 04 und Kolumnistin bei www.brasilalemanha.com.br. E-Mail: equipehunsrik@gmail.com